Sommige bijzondere metalen zijn zo schaars aan het worden dat wij straks moeten kiezen: een mobieltje of een MRI-scanner.
We komen voor dilemma's te staan. "Kiezen we voor hippe elektronische snufjes, of kopen we MRI-scanners?"
André Diederen, onderzoeker bij TNO Defensie en Veiligheid, voorspelt dat onze samenleving binnen tien, twintig jaar oploopt tegen grondstoffenschaarste.
"We zitten nog in de ontkenningsfase, maar de schaarste komt onherroepelijk. Het zal domweg niet meer mogelijk zijn om de jeugd ieder half jaar een nieuwe touch-screen mobieltje voor te houden." Diederen pleit ervoor onze samenleving te laten overschakelen naar "gecontroleerde soberheid".
Zo'n nieuwe economie leert omgaan met schaarse grondstoffen, een situatie die sinds het begin van de industriële revolutie nog niet is voorgekomen. "En voor die omschakeling hebben we weinig tijd."
In Europa gingen de eerste alarmbelletjes af toen China in 2004 exportbeperkingen instelde voor zogeheten "zeldzame aardmetalen", een groep van metalen die snel belangrijk is geworden voor allerlei hightech producten, van mobiele telefoons tot zonnepanelen en accu's voor hybride auto's. 97 procent van de wereldproductie ervan komt uit China, dat een derde van de winbare reserves bezit. Vorig jaar kneep China de export verder af, en nu begint de Europese Unie zich zorgen te maken.
Eurpa heeft namelijk niets. De Europese industrie moet bijna alles inkopen bij de Chinezen. Er zijn nauwelijks alternatieven. Alleen de VS, Australië en Canada beschikken in beperkte mate over deze metalen. In Afrika, met name Congo, laaien regelmatig complete burgeroorlogen op om de macht over gebieden met winbare voorraden. Op het Europese continent zijn slechts hele kleine reserves bekend in Scandinavië, maar het zou jaren kosten die te winnen.
Volgens Arjan van Weele, hoogleraar inkoopmanagement aan de TU Eindhoven, is Europa verwend. "Wij hebben de economie gestoeld op de aanname dat alles verkrijgbaar is en hulpbronnen niet eindig zijn." Maar de tijden van overvloed en vrije wereldhandel zijn nu voorbij.
Van Weele denkt dat Europa tot nu toe passief heeft toegekeken "uit onwetendheid". Terwijl de VS, Japan en China een strategisch grondstoffenbeleid voeren, en daarbij pure machtspolitiek bedrijven, probeert de EU dit probleem via overleg op te lossen. Maar mondiaal overleg blijkt vruchteloos, zo constateert de Europese Commissie.
China overtreedt allerlei bepalingen met haar grondstoffenpolitiek, waardoor de rest van de wereld het risico loopt geen toegang te hebben tot essentiële metalen. De commissie heeft inmiddels veertien metalen aangewezen als "kritisch" voor de Europese economie, maar daarmee is er nog geen controle daarover.
Nederland brengt nu ook in kaart waar de kwetsbaarheden zitten. "Dat is uitermate ingewikkeld", constateert Michel Rademaker, onderzoeker bij het Centrum voor Strategische Studies in Den Haag. Grote bedrijven lopen niet te koop met hun grondstoffenbeleid en kleine ondernemingen, zoals in de metaal, hebben nog geen idee van de schaarste die op hen afkomt.
Het schaarsteprobleem lijkt vooral levensgroot bij het verduurzamen van de economie. Rademaker: "China wil geen grondstoffenexporteur zijn, maar zelf de hightech ontwikkelen, zodat het er meer aan verdient. Tegelijkertijd creëren de Chinezen een steeds koopkrachtigere, binnenlandse markt. Het is dus goed mogelijk dat ze straks alle zeldzame grondstoffen nodig hebben voor hun eigen markt, zoals nieuwe generaties windmolens."
Tot het zover is, dwingen ze westerse producenten steeds vaker hun productie naar China te verplaatsen. "Als jullie onze grondstoffen willen, investeer je maar bij ons, zeggen de Chinezen. Ze forceren het al", constateert Derk Bol, manager bij M2i, een kennisinstituut dat zich richt op materiaalinnovatie.
M2i zoekt samen met universiteiten en de industrie naar alternatieven voor schaarse metalen. Er wordt ook intensief gestudeerd op recycling. "Bij hergebruik is heel veel te winnen", zegt Derk Bol. "Daarnaast zijn veel producten op de markt gebracht waar bij de ontwikkeling ervan niet op mogelijke grondstoffenschaarste is gelet. We proberen nu schaarse elementen te vervangen door grondstofen die veel voorkomen in de wereld, en die bovendien goed zijn te recyclen."
Grote vraag is of Europa nog de tijd heeft, en het wetenschappelijk potentieel, om de omschakeling te maken naar een energiezuinige economie. voor veel groene technologie, zoals de elektrische auto, hoge kwaliteit zonnecellen en windturbines, zijn juist die schaarse grondstoffen nodig. Voor het winnen van die grondstoffen is steeds meer energie nodig.
Energieschaarste en metalenschaarste grijpen zo in elkaar: wie een energie-efficiënte economie ontwikkelt en het probleem van de schaarse grondstoffen oplost, heeft toekomst.
Deskundigen pleiten voor ingrijpende oplossingen. "We moeten op een aantal terreinen de kennisbasis behouden of terughalen", zegt Van Weele. " Ik vind het bijvoorbeeld onbegrijpelijk dat we alle penicilline in China en India laten produceren. We moeten meer zelfvoorzienend kunnen zijn als het gaat om medische kennis, voedsel en energie. Als we elders monopolies laten ontstaan op dat soort gebieden, dan betalen we een enorme prijs. Het is naïef om te denken dat we die prijs kunnen opbrengen."
Bron: ED
Geen opmerkingen:
Een reactie posten